Italo Calvino a hipertekst

Italo Calvino a hipertekst

Powieści Jeśli zimową nocą podrożny oraz Zamek krzyżujących się losów to najważniejszy, ale nie jedyny wkład włoskiego pisarza Italo Calvino w tradycję literatury kombinatorycznej, która zainspirowała późniejsze literackie eksperymenty z systemami hipertekstowymi. Związki autora esejów Cybernetyka i duchy oraz Powieść i antykombinatoryka z komputerami i literaturą są dużo bardziej dosłowne niż powieściowe eksperymenty na papierze, gdzie nad warstwą operacyjną dominuje warstwa interpretacyjna a nad mechaniką - metafora.

W połowie lat siedemdziesiątych wraz z Paulem Braffortem, (podobnie jak Włoch członkiem OuLiPo), Calvino pracował nad opowiadaniem, które dzięki komputerowi, było w stanie wygenerować 12 do potęgi 12 możliwych sekwencji fabularnych. Rola komputera, sprowadzała się tu do redukcji części z wielu możliwych kombinacji. Projekt ten nigdy nie doczekał się pełnej realizacji. Jego częśc ukazała się w druku jako opowiadanie Prima che tu dica „Pronto”, opublikowane w 1993 roku
Summę swoich poglądów na temat literackiego potencjału komputerów Italo Calvino zawarł w Powieści i antykombinatoryce. W podanych przez Calvino przykładach procedur fabułotwórczych rola komputera sprowadza się do zawężenia dostępnych możliwości i wybrania najbardziej interesującego dla pisarza schematu fabularnego (stąd- antykombinatoryka). Wnioski z tego eksperymentu są dla włoskiego pisarza jednoznaczne: komputer w pracy autora literatury kombinatrycznej, potencjalnej, ma do spełnienia ważną rolę: uwalnia pisarza od "niewoli poszukiwań kombinatorycznych". Mimo to komputer sam w sobie nie jest w stanie wybrać najbardziej psychologicznie i estetycznie umotywowanej wersji fabularnej. Prawdziwe dzieło sztuki, według Italo Calvino, zasadza się na clinamenie - figurze błędu, pomyłki, nieprzewidzianego zgrzytu w systemie. Pogląd ten, oparty doświadczeniem wielu godzin spędzonych na grach w interaktywne tekstowe przygodówki, podzieli z Calvino Espen Aarseth, twierdząc iż jedną z największych przyjemnóści obcowania z tekstem interaktywnym jest działanie wbrew zamierzeniom autora i systemu parser - użytkownik. O clinamenie Italo Calvino mówić też będzie w swoim wykładzie Cybernetyka i Duchy.

W trakcie swojego paryskiego okresu Italo Calvino był nie tylko członkiem OuLiPo. Najwybitniejszy przedstawiciel tej grupy: Raymond Queneau nie był też jedynym punktem odniesienia dla zmieniającego się charakteru twórczości Włocha (z prozy ralistycznej w fantastyczną i kombinatoryczną). W Paryżu Calvino osobiście też zetknął się z Rolandem Barthes'em i Claude Lévi-Straussem...http://www.techsty.art.pl/hipertekst/awangarda/oulipo/calvino.htm